از اساسی‌ترین مواردی که بازرگانان در معاملات بین المللی و ترخیص کالا باید به آن توجه داشته باشند، اخذ ارز برای واردات کالا است. در این خصوص، واردکنندگان می‌توانند پس از انجام توافقات اولیه با فروشنده کالا، ارز مورد نیاز خود برای ثبت سفارش را از چندین روش تأمین نمایند.
در ایران از سال ۱۳۹۷ و با تغییر سیاست‌های کنترلی، نقل و انتقالات ارزی زیرنظر بانک مرکزی صورت می‌گیرد و تمام سفارش‌های ثبت شده برای واردات کالا، باید نحوه تخصیص ارز خود را مشخص کرده باشند.
اولویت بندی تخصیص ارز
به‌دلیل شرایط موجود، در فرآیند اخذ ارز برای واردات کالا، کالاهای وارداتی برحسب ضرورت و نیاز کشور اولویت‌بندی شده اند. در ابتدا این اولویت‌بندی چهار گروه را در بر داشت، که گروه اول کالاهای اساسی با ارز دولتی، گروه دوم و سوم کالاهای ضروری با ارز نیمایی و ارز حاصل از صادرات، و گروه چهارم کالاهای ممنوعه را شامل می‌شد.
اما این تقسیم‌‌بندی پس از مدتی به دو گروهِ کالاهای اساسی و کالاهای مجاز تقلیل یافته است که خود گروه دوم هم براساس اهمیت اولویت‌بندی شده است.
روش های تأمین و تخصیص ارز وارداتی
واردکنندگان کالا در هنگام ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت، در بخش عملیات ارزی، روش تأمین ارز خود را مشخص می نمایند.
در حال حاضر، با توجه به آخرین بخشنامه ابلاغی در رابطه با نحوه تأمین ارز واردات در سال ۹۹، اخذ ارز به شش روش میسر است.
بر طبق این بخشنامه، ارز وارداتی به روش های «واردات با ارز نیمایی»، «ارز حاصل از صادرات خود»، «ارز حاصل از صادرات غیر»، «تهاتر»، «منابع ارزی واردکننده» و «منابع ارزی دیگران» قابل تأمین می باشد.
در ادامه، به طور خلاصه به این شش روش تأمین ارز اشاره خواهیم کرد.
واردات با ارز نیمایی
ارز نیمایی به کالاهای مجاز تخصیص داده شده است و در سامانه اینترنتی نیما توسط صادرکنندگان و واردکنندگان خرید و فروش می شود.
ارز حاصل از صادرات خود
در این روش، صادرکننده می تواند ارز به دست آمده از صادرات خود را برای واردات استفاده نماید.
ارز حاصل از صادرات غیر
در این حالت، واردکننده ارز مورد نیاز برای واردات را به صورت توافقی از صادرکننده دیگر دریافت می کند.
تهاتر
تهاتر حالتی است که در آن ارز صادرکننده به طور مستقیم وارد چرخه واردات نمی شود، بلکه در مقابل، کالای مورد نیاز به کشور وارد می شود. این روش هم برای خود صادرکننده، و هم با استفاده از کوتاژ صادراتی، برای واردکنندگان دیگر قابل استفاده می باشد.
منابع ارزی واردکننده
منابع ارزی واردکننده دیگر شیوه تأمین ارز است که به آن ارز اشخاص نیز گفته می شود. در این روش، فرد ارز مورد نیاز خود را از محل حساب های ارزی‌اش در خارج از کشور تأمین می کند.
این شیوه از تأمین ارز مدتی ممنوع اعلام شده بود اما دوباره به رسمیت شناخته می شود.
تأیید ارز اشخاص از سوی بانک مرکزی، تنها با بررسی و تأیید مستندات قابل استناد است.
منابع ارزی دیگران
دیگر حالت ارزش اشخاص است که واردکننده ارز خود را از منابع ارزی فرد دیگر تأمین می نماید.
چند نکته درباره تأمین ارز
- در تمام روش های تأمین ارز، تأییدیه گواهیِ ثبت آماری مربوط باید از اداره نظارت ارزی بانک مرکزی اخذ شود.
- مراحل تأمین ارز به طور کلی زیرنظر یک بانک عامل انجام می شود که واسطه‌ی عملیاتی بین واردکننده و بانک مرکزی خواهد بود.
- براساس بخشنامه مورخ ۱۸/۱۱/۱۳۹۹ در رابطه با ما‌به‌التفاوت ارزی، در صورتی که ترخیص کالا بعد از تاریخ ۱۸ بهمن ۱۳۹۹ انجام گیرد، ما به التفاوت نرخ ارز، از تاریخ تأمین ارز تا روز ترخیص، بر مبنای بازار دوم (یعنی نرخ اعلام شده در سامانه معاملات الکترونیکی ارز ETS) از واردکننده دریافت می شود.
