کالاهای وارداتی و صادراتی ممکن است از طریق هوایی، زمینی و دریایی به گمرکات انتقال پیدا کنند. به طور کلی، اظهار و ترخیص کالا از گمرک شامل پروسه ها و قوانینی است که لازم است رعایت شوند. این مقررات و شرایط، برای کالاهای دریایی نیز به طور کامل باید لحاظ شود و مدارک آن مورد تأیید مراجع رسمی قرار بگیرد.در این نوشته، با قوانین ترخیص کالاهای دریایی آشنا خواهیم شد .
حمل و نقل و باربری دریایی
حملونقل دریایی، به هر محموله‌ای که از طریق کشتی و قایق و شناور انتقال یابد اطلاق می شود و بخش عمده‌ای از جا‌به‌جایی کالاها در سطح جهانی از همین طریق صورت می‌گیرد. کشور ایران نیز که از شمال و جنوب به دریا متصل است، بخش کثیری از صادرات و واردات خود را از مسیر دریایی انجام می‌دهد.
برای انتقال دریایی، فرستنده‌ی کالا با شرکتِ باربریِ صاحب کشتی یا شرکتی که کشتی را اجاره کرده است، قرارداد می‌بندد. این قرارداد به عنوان بارنامه دریایی در نظر گرفته می‌شود و تا زمان تخلیه بار کشتی اعتبار دارد.
شرکت‌های باربری دریایی، خدمات گسترده‌ای از جمله باربری کانتینری و فله ای را انجام می‌دهند و به فرآیند ترانزیت کالا سهولت می‌بخشند.
به طور کلی، وظایف شرکت‌های باربری دریایی، شامل این موارد می شود: بارگیری، حمل و جا‌به‌جایی، انبار کردن، محافظت و تخلیه بار از کشتی.
قراردادهای دریایی در حمل و نقل بین المللی، به صورت‌های مختلف ممکن است منعقد شوند که شرایط آن در مفاد قرارداد ذکر می شود.
از جمله مفاد اصلی قراردادهای دریایی موارد زیر است:
- مقدمه؛ که شامل نام طرفین قرارداد و نام کشتی و مشخصات آن است.
- مشخصات کالا؛ که نام و میزان و نوع و شیوه بسته بندی کالا را مشخص می کند.
- محدوده مجاز برای بارگیری؛ مدت زمانی که مالک حق دارد از بندر بارگیری کند.
- بندر بارگیری؛ در نقل‌و‌انتقال دریایی، معمولا بندر یا بندرهایی که بارگیری در آن انجام می‌شود در قرارداد ذکر خواهد شد.
- هزینه های بارگیری و تخلیه؛ درباره‌ی این هزینه ها معمولا در هنگام انجام مذاکرات اجاره کشتی توافق صورت می‌گیرد و در قرارداد آورده می شود.
- حق ضبط و تصرف کالا؛ تعهدات صاحب کالا و اجاره‌کننده کشتی را در قبال خسارت‌های احتمالی بیان می‌کند.
بارنامه دریایی چه ویژگی هایی دارد؟
- تعهد حمل کالا از مبدأ به مقصد است.
- رسید کشتی حمل‌کننده برای کالاهای شرح‌داده است.
- تعهدات و تکالیف حمل‌کننده و دارنده بارنامه را مشخص می‌کند.
- توافق کرایه حمل را بیان می‌کند.
- قابل معامله است.
قوانین کتابچه حملونقل دریایی در ایران
در این رابطه،قوانین ترخیص کالاهای دریایی به‌طور مفصل در چهارده فصل موجود است که تمام تاجران و مالکان کشتی ملزم به رعایت آن هستند. این قوانین برگرفته و متأثر از قوانین بین‌المللی دریایی است.
- فصل اول کتابچه‌ی داخلی قوانین حمل و نقل دریایی، به شرایط عمومی لازم برای کشتی‌ّها و شناورها پرداخته است.
- فصل دوم، در سیزده ماده، از تعهدات صاحب کشتی نام برده است.
- فصل سوم، مسئله‌ی رهن کشتی مورد بررسی قرار گرفته است.
- فصل چهارم، که برگرفته از قوانین بین‌المللی لاهه است، به حق باربری می‌پردازد.
- فصل پنجم، مقررات صاحب کشتی در برابر خدمه، صاحبان کالا و کشورهای دخیل در معامله را بیان می‌کند.
- فصل ششم، به وظایف ناخدا در قبال بارنامه، حمل و حفاظت و تحویل بار اشاره می‌کند.
- فصل هفتم، مباحث فصل ۳ را تکمیل می‌کند و به موضوع حق مالکیت موقت در اجاره می‌پردازد.
- فصل هشتم، مقررات حمل مسافر را بررسی می‌کند.
- فصل نهم، به تفاوت‌های رهن و اجاره کشتی اشاره دارد.
- فصل دهم، تصادف کشتی‌ها بررسی می‌شود.
- فصل یازدهم، به موضوع کمک به کشتی‌های گرفتار در آب‌های خلیج فارس اختصاص دارد.
- فصل دوازدهم، که چهار ماده دارد، به انواع خسارت‌هایی که در هنگام حمل بار ممکن است روی دهد می‌پردازد و نحوه پرداخت خسارت را مشخص می‌کند.
